Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Hukuk, sosyete süresince insanoğluın nitekim nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Adalet değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, toplumsal hayatın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl muhik kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın iktisat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte hukuk, insanoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini kurmak için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın bütünüdür. Daha yaygın bir teşhismıyla hukuk, adalete yönelmiş toplumsal evetşamma düzenidir. Hukuk Söz Anlamı Hukuk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “pay” kelimesinin çoğcelil “beddua’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Yöntem Anlamı Hukuk dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir teşhism mimarilamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince baş olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis düzlük kısmına Özel Hukuk, eşhas ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Hukuk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle müşabih nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk düzlükında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Hukuk düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları karışmak dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve vakıf cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti yama; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları gibi muaddel hukuk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasi reyleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan hukuk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş süresince bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Sosyal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun pratik amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı hakkındalamaya çaldatmaışır. Hukuk bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni hayatın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın doğal mimarisına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına isabetli çıkmak zorundadır. Hukuk önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile kapalıdır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile mukannen bir kodifikasyon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak hak kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla adalet, “bir muadele düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mazmunında kişisel bir özelliği deyimler. Eş her bugün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni harcamak uğrunda devamlı ve bileğkonumez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mefhumı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk düzlükında hukuki fehamet olarak kelime konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer dâhilindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini dâhileren kurallar tekmilü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve değerlendirmek durumunda bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; gerek mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu bileğkonutirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her bugün adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta hakkındamıza müesses hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim hukuk mazmunında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut hukuk düzenlerinin namına isabetli olup olmadığı açısından bir fehamet ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif hakkındalıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşamma uyacak, hem bile bu toplumsal hayatın amerikan barış süresince sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü esenlamaya çaldatmaışacaktır.